Het Programma Leefomgeving werkt aan het behalen van de doelen uit de programmabegroting. Dit gebeurt volgens de richtlijnen uit de Visie Leefomgeving (2014) en het Uitvoeringsprogramma (2016). Het belangrijkste doel van deze visie is dat iedereen in Deventer woont in een schone, veilige en goed onderhouden omgeving. De gemeente wil zoveel mogelijk resultaat halen uit de investeringen. Er is ook ruimte voor ideeën van buitenaf, zodat de woonomgeving voor iedereen prettig blijft.

Om de Visie Leefomgeving beter aan te laten sluiten bij nieuwe ontwikkelingen, zoals de overgang naar duurzame energie, het aanpassen aan klimaatveranderingen en het verduurzamen van de stad wordt deze geactualiseerd. Dit helpt om het idee van ‘Ontwikkelend beheren’ beter uit te leggen. Daarbij worden hele buurten verbeterd door acties vanuit het programma.

In de komende jaren vraagt dit extra aandacht voor onderwerpen zoals vergrijzing, gezondheid, inclusie en ruimte voor bewonersinitiatieven. Binnen de nieuwe Omgevingswet wordt gekeken hoe deze thema’s passen binnen de beschikbare middelen en regels.

Het wordt steeds moeilijker om alle taken van het Programma Leefomgeving goed uit te voeren. Daarom is in 2023 een nota kapitaalgoederen (NKG) gemaakt. Hierin staat hoeveel geld nodig is om bijvoorbeeld straten, pleinen, groen en speelplekken te onderhouden en te vervangen als ze versleten zijn. In 2023 en 2024 is hier al deels geld voor vrijgemaakt.

Bij het bespreken van de perspectiefnota voor 2026-2029 is opnieuw gezegd dat er meer geld nodig is. Als de meerjarenbegroting voor 2026-2029 wordt vastgesteld, kan het programma worden uitgebreid. Daarbij wordt goed gekeken naar wettelijke verplichtingen en wat de samenleving belangrijk vindt.

1. Ontwikkelingen en trends voor de komende jaren

Inleiding

Welke ontwikkelingen hebben we de afgelopen jaren gezien, en wat kunnen we in de komende jaren verwachten? De trends en ontwikkelingen die we nu zien, zijn een combinatie van dingen die al gebeuren, die blijven doorgaan, en nieuwe veranderingen die waarschijnlijk snel komen. Hieronder staat een overzicht van verschillende onderwerpen die invloed hebben op hoe we onze leefomgeving inrichten, beheren en onderhouden. Deze ontwikkelingen bepalen hoe we werken en welke middelen we nodig hebben in de komende jaren. 

De ontwikkelingen en trends

Door klimaatverandering krijgen we steeds vaker te maken met problemen zoals wateroverlast, droogte en hittestress. Om deze negatieve gevolgen te beperken, is een speciaal programma gestart: het klimaatadaptatieprogramma. We zijn begonnen met een langdurig en intensief traject om deze problemen aan te pakken. De eerste stappen zijn gezet, maar er zijn nog veel uitdagingen.

Ook de overgang naar duurzame energie en warmte heeft gevolgen voor onze leefomgeving. Niet alleen voor gebouwen, maar ook voor parken, straten en andere openbare ruimtes. Er zijn nieuwe voorzieningen nodig, zowel onder als boven de grond. Daardoor moeten straten soms worden opengebroken en moet de inrichting van de omgeving worden aangepast.

De overgang naar een circulaire en duurzame samenleving is niet nieuw, maar wordt steeds belangrijker bij het inrichten van onze leefomgeving. Bijvoorbeeld: bij aanbestedingen moet hier meer rekening mee worden gehouden. Ook het ontwerp en beheer van de openbare ruimte verandert hierdoor.

Steeds meer inwoners vinden een gezonde leefomgeving belangrijk. Ze willen gezondheid meer terugzien in hun dagelijks leven. Door corona zijn mensen opnieuw gaan waarderen hoe fijn het is om buiten te sporten en te bewegen in hun eigen buurt. Wonen, werken en recreëren (zoals sporten) zijn daardoor meer met elkaar verbonden geraakt.

Niet alleen kinderen maken gebruik van speelplekken. Ook volwassenen hebben steeds vaker behoefte aan sport- en speelvoorzieningen in hun directe omgeving. Gezondheid in de openbare ruimte wordt daarom een belangrijk thema voor de komende jaren. Kijk hiervoor ook naar het speelbeleidsplan dat door uw raad is vastgesteld.

Meer betrokkenheid van inwoners
We zien dat inwoners en soms ook bedrijven steeds vaker met ideeën komen om delen van de openbare ruimte aan te passen of zelfs zelf te beheren. Dit past bij de trend van een participatiesamenleving. Denk aan het planten van bloemen rond een boom, of grotere plannen zoals het ‘right to plan’ of ‘right to challenge’. Deze initiatieven vragen om goede begeleiding. We willen inwoners beschermen tegen mogelijke juridische problemen.
Een andere ontwikkeling is dat mensen en bedrijven vaker juridische stappen zetten dan vroeger. Dit betekent dat we als gemeente meer juridische ondersteuning nodig hebben.

Een inclusieve en flexibele leefomgeving
We streven naar een samenleving waarin iedereen mee kan doen. Dat heeft ook gevolgen voor de inrichting van de openbare ruimte. De wensen van inwoners veranderen soms sneller dan de technische levensduur van bijvoorbeeld straten of pleinen. Daardoor sluit het onderhoud of de vervanging van deze plekken niet altijd goed aan bij wat mensen willen.

Woningbouw, mobiliteit en openbare ruimte
Onze gemeente staat voor een grote opgave op het gebied van woningbouw en mobiliteit. De openbare ruimte speelt hierin een belangrijke rol. Het is vaak de basis van nieuwe ontwikkelingen. Daarom moet de inrichting van de openbare ruimte al vroeg in het proces worden meegenomen. Denk aan bereikbaarheid, groen, klimaatmaatregelen, gezondheid, sociale contacten en riolering.
Door de groei van de stad zijn er uitdagingen op het gebied van bereikbaarheid en het behouden van een sterke groen/blauwe structuur (groen en water). We moeten bijvoorbeeld de fietsinfrastructuur verbeteren, zorgen voor genoeg fietsparkeerplekken, het Hanzetracé/stadslint Keizerslanden afronden en maatregelen uitvoeren voor de hoofdwegenstructuur (HWS). Groen en water zijn belangrijk voor een gezonde leefomgeving, biodiversiteit, klimaatmaatregelen, recreatie en een aantrekkelijke stad.

Ruimte onder de grond en datagestuurd werken
Ook de ruimte onder de grond wordt steeds belangrijker bij het ontwikkelen van de stad. Als gemeente nemen we de leiding om deze ruimte zo goed mogelijk te verdelen.

Om goed voorbereid te zijn, is datagestuurd werken nodig. We moeten onze gegevens beter organiseren en systemen beter op elkaar afstemmen. Zo krijgen we betere informatie, kunnen we beter samenwerken tussen verschillende vakgebieden en maken we betere voorspellingen. Dit helpt ons om het beheer en de ontwikkeling van de stad goed te sturen.

2. Aandachtspunten

Verandering in aanpak
Tot een paar jaar geleden richtte het programma Leefomgeving zich vooral op ‘enkelvoudige’ beheer- en onderhoudsvraagstukken in de openbare ruimte. Het programma kijkt steeds meer naar bredere doelen van de gemeente. Daarom wordt het beheer en onderhoud meer per wijk of gebied te gepland. Op deze manier kunnen we beter samenwerken tussen het sociale en ruimtelijke domein. Denk hierbij aan onderwerpen zoals de overgang naar duurzame energie en warmte, het toekomstbestendig maken van bedrijventerreinen en het aanpassen aan klimaatveranderingen.

Nieuwe redenen om de leefomgeving aan te passen
We passen de leefomgeving niet meer alleen aan omdat het technisch nodig is. Steeds vaker willen bewoners, bedrijven of andere betrokkenen veranderingen, ook als er nog geen groot onderhoud nodig is. Dit zorgt soms voor het probleem dat er geen geld beschikbaar is, waardoor we niet altijd aan deze wensen kunnen voldoen.

Beperkte capaciteit en toenemende vraag
Om alle plannen van de gemeente uit te voeren, hebben we mensen en middelen nodig. Die zijn niet altijd voldoende beschikbaar binnen onze eigen organisatie. We zijn ook afhankelijk van onze partners en van bedrijven in de markt. Vooral bij werkzaamheden aan kabels en leidingen zien we dat er te weinig capaciteit is. Dit kan zorgen voor vertraging. De vraag naar deze werkzaamheden is sterk toegenomen, vooral door de energietransitie en problemen met het elektriciteitsnet.